DRAFT: Konserwacja kościoła w Rogowie

Kościół w Rogowie posiada bardzo długi rodowód, można powiedzieć nawet – legendarny, który ksiądz Kujot wywodzi jeszcze z czasów piastowskich. Zachowane obecnie źródła nie pozwalają jednak na określenie daty powstania parafii rogowskiej. Wiąże się ją obecnie z czasem budowy kościoła, którego początek na podstawie analizy formy i detalu architektonicznego ustala się obecnie na rok około 1300. Wznoszenie świątyni rozpoczęto od korpusu nawowego, do którego około 50 lat później dobudowano prezbiterium. Około roku 1400 dokonano zmian wielkości i lokalizacji okien korpusu kościoła, zbudowano również kruchtę. Prawa do wsi, należącej pierwotnie do komturstwa toruńskiego, w 1467 roku decyzją króla Kazimierza Jagiellończyka przekazane zostały Radzie Miasta Torunia i od tego czasu wszystkie sprawy urzędowe, związane m. in. z mianowaniem nowego proboszcza podlegały jej jurysdykcji. Gdy w okresie reformacji mieszczanie z Rady Miejskiej zmienili wyznanie, kościół rogowski został przekazany protestantom, czego dokonano w 1565 roku. Przejmowanie kościoła obfitowało w konflikty z katolikami i zakończyło się dopiero w 1683 roku. Od tego czasu do 1945 roku kościół pozostawał w rękach protestanckich. W XIX wieku świątynię powiększono o aneks gospodarczy. Odbudowano również wówczas zwieńczenie szczytu nad głównym wejściem. W latach 70. XX wieku w kościele dokonano wymiany ceramicznej posadzki na wylewkę betonową. W 1996 roku wymieniono pokrycie dachowe budynku, zabezpieczono i otynkowano też blendy na elewacji wschodniej prezbiterium. Od 2023 roku firma PKZ Renoma prowadzi prace konserwatorskie i restauratorskie przy elewacjach kościoła.

W trakcie sporządzania programu prac konserwatorskich i restauratorskich dokonano oceny stanu zachowania zabytku:

• stosunkowo dobrze zachowane oryginalne i historyczne materiały budowlane – przede wszystkim kamień, zaprawy murarskie i spoinujące, częściowo tynki (także z dekoracjami),
• zdecydowanie gorzej zachowana ceramika budowlana (cegły i kształtki),
• częściowe zawilgocenie wnętrza kościoła ze względu na nieprawidłowe ukształtowanie terenu wokół budowli,
• intensywne zabrudzenia i nawarstwienia mikrobiologiczne (glony, porosty, mchy) na powierzchni muru,
• silna degradacja materiałów budowlanych w górnych partiach kościoła, w przyziemiu oraz w obrębie kruchty i portalu w korpusie (główne wejście),
• liczne naprawy wykonane niewłaściwymi materiałami przyczyniające się do niszczenia zabytku.

Cel i założenia prac konserwatorskich dla zabytku sformułowane zostały na podstawie analizy historycznej i architektonicznej oraz jego szczegółowych oględzin.

Obecny wygląd i stan zachowania kościoła w Rogowie odzwierciedlają historię zabytku: średniowieczne przekształcenia, dziewiętnastowieczne modyfikacje oraz remonty przeprowadzane w XX. wieku i ostatnio. Budynek, ze względu na jego wysoką wartość historyczną i naukową stanowiący cenny element dziedzictwa kulturowego, poddano pracom konserwatorskim i restauratorskim z poszanowaniem wszystkich historycznych faz budowy.

Celem przeprowadzonych prac konserwatorskich przy elewacjach kościoła w Rogowie było zachowanie i utrwalenie substancji zabytku poprzez zabezpieczenie budowli za pomocą środków, które gwarantują pełne i długotrwałe bezpieczeństwo oryginalnego ustroju konstrukcyjnego, przy spełnieniu warunku maksymalnego stopnia zachowania oryginalnej substancji. W działaniach tych najistotniejszym zadaniem było usunięcie przyczyn osłabienia i destrukcji materii zabytkowej takich jak: zawilgocenie, uszkodzenia mechaniczne, deterioracja biologiczna oraz usunięcie materiałów wtórnych o niekompatybilnych z oryginałem budowie i właściwościach, których obecność przyczynia się do degradacji substancji zabytkowej. Szczególną uwagę zwrócono na zachowanie i zabezpieczenie tynków elewacji wschodniej kościoła z zachowanymi rytami maswerków.

W celu realizacji założeń konserwatorskich i restauratorskich oraz poprawienia stanu technicznego budynku aby umożliwić jego użytkowanie zrealizowano następujące prace:

• usunięcie wtórnych materiałów o nieodpowiednich parametrach i nieestetycznym wyglądzie,
• usunięcie silnie zdegradowanych materiałów oryginalnych, których stan uniemożliwiał ich wzmocnienie,
• dezynfekcja i oczyszczenie powierzchni muru,
• wzmocnienie osłabionych elementów,
• konserwacja oryginalnych tynków po usunięciu warstw wtórnych: podklejenie, zabezpieczenie krawędzi, oczyszczenie, uzupełnienie ubytków, założenie warstwy tynku zabezpieczającego,
• lokalne uzupełnienie wątku kamiennego i ceglanego, m. in. rekonstrukcja detalu architektonicznego i większości spływów szkarp,
• uzupełnienie ubytków w zaprawach spoinujących i ceramice,
• otynkowanie blend i fryzu na elewacji zachodniej korpusu nawowego oraz ościeży okiennych,
• wymiana okna w zakrystii (w trakcie realizacji),
• obniżenie stopnia przed portalem (wejściem) głównym do poziomu oryginalnego wraz z wymianą monolitycznych płyt granitowych na stopień wymurowany z kamienia łamanego (zgodnie z pierwotnym układem).